Στη χώρα που το παράλογο ονομάζεται κανονικότητα και εμείς συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε να γίνουμε Ευρωπαίοι
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΔΑΚΑΝΑΛΗ*
Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, λίγες μέρες πριν τις ευρωεκλογές και ακόμα δεν έχουν απαντηθεί επί της ουσίας ερωτήματα όπως το τι είναι υγεία, την αναγκαιότητα αυτής, για το αν πρέπει να είναι προσβάσιμη από όλους, αν αποτελεί κατοχυρωμένο δικαίωμα ή εν γένει δικαίωμα, αν είναι κάτι στο οποίο οφείλουν όλοι να έχουν ακόλλητη πρόσβαση ή όχι, αν πρέπει να διεκδικήσουν αυτή την πρόσβαση και με τι τρόπο επιτυγχάνεται ο συγκερασμός όλων των παραπάνω.
Δεν αναφέρομαι φυσικά στις κραυγαλέες διακηρύξεις πανταχόθεν για τις καλές προθέσεις και τις φανταχτερές υποσχέσεις ότι όλα θα πάνε καλά! Αναφέρομαι στην πραγματικότητα που όλοι μας ζούμε καθημερινά. Στον παρονομαστή όλων ξεκάθαρα βρίσκεται το «φιλελεύθερο μοντέλο» διαχείρισης, που προτάσσει την ελευθερία της αγοράς και ένα αρκετά περιορισμένο κράτος, που μένει αμέτοχο στο πεδίο κίνησης της αγοράς. Όπως είναι φυσικό, η υγεία μέσα σε όλο αυτό θα ήταν κάτι που για να υπάρχει πρόσβαση θα πρέπει να υπάρχει και τιμή, οπότε δεν μιλάμε για κοινωνικό κράτος πρόνοιας αλλά ούτε και για ένα κοινωνικό δικαίωμα, αλλά για ένα δικαίωμα που βρίσκεται υπό συνεχή διεκδίκηση και ισχυρό ανταγωνισμό.
Η εικόνα των εθνικών συστημάτων υγείας της Ευρώπης, όπως περιγράφεται από Διεθνείς Οργανισμούς, όπως ο ΠΟΥ αναφέρουν χαρακτηριστικά στις εκθέσεις τους ότι «Όλες οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα που σχετίζονται με το εργατικό δυναμικό τους στον τομέα της Υγείας και της περίθαλψης».
Η κατάσταση αυτή δεν αφορά μόνο κράτη που βρίσκονται σε ενδιάμεσες ή στις χαμηλότερες θέσεις στην κατάταξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν αφορά μόνο τα λεγόμενα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου, π.χ. Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία ή την Ιρλανδία. Επίσης, δε σχετίζεται μόνο με τη δημοσιονομική σταθερότητα, την προστασία του ευρώ. Αφορά και τα καπιταλιστικά κράτη που βρίσκονται στον ηγετικό πυρήνα της Ε.Ε., τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Αυστρία, αφορά επίσης καπιταλιστικά κράτη που δεν είναι ενταγμένα στην Ευρωζώνη, όπως τη Μ. Βρετανία και τη Σουηδία. Σε αυτά τα κράτη έχουν παρθεί εδώ και πολλά χρόνια μέτρα ανάλογης κατεύθυνσης με αυτά που περιλαμβάνονται στα μνημόνια, σε ορισμένες περιπτώσεις πάρθηκαν πριν από δεκαετίες και σήμερα οι εργαζόμενοι βιώνουν τις μακροχρόνιες επιπτώσεις αυτών των πολιτικών.
Στη Γαλλία, υπάρχουν σήμερα λιγότεροι γιατροί από ό,τι το 2012. Περισσότεροι από έξι εκατομμύρια άνθρωποι, μεταξύ των οποίων 600.000 με χρόνιες ασθένειες, δεν έχουν τακτικό γενικό γιατρό και το 30% του πληθυσμού δεν έχει επαρκή πρόσβαση σε υπηρεσίες Υγείας.
Το ίδιο το υπουργείο Υγείας τους ανακοίνωσε ότι «Είναι ακριβές να πούμε ότι το 87% της Γαλλίας είναι υγειονομική έρημος». Την ίδια ώρα, οι εισοδηματικές ανισότητες φροντίζουν ώστε εύπορες περιοχές της χώρας να έχουν 125 γενικούς γιατρούς ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ φτωχότεροι δήμοι να διαθέτουν λιγότερους από 60.
Στη Γερμανία, 35.000 θέσεις στον τομέα της περίθαλψης ήταν κενές πέρυσι, 40% περισσότερες από ό,τι μία δεκαετία πριν, ενώ μια πρόσφατη έκθεση ανέφερε ότι μέχρι το 2035 πάνω από το 1/3 όλων των θέσεων εργασίας στον τομέα της Υγείας μπορεί να παραμείνουν ακάλυπτες.
Σε αναφορά προς το κοινοβούλιο με τίτλο «Κόκκινο επίπεδο συναγερμού – τα νοσοκομεία σε κίνδυνο», η Γερμανική Νοσοκομειακή Εταιρεία τόνισε και πάλι τη χρόνια έλλειψη προσωπικού ως το κύριο πρόβλημα, σημειώνοντας ότι πολλά νοσοκομεία αναγκάστηκαν να κλείσουν προσωρινά κάποια τμήματα, λόγω έλλειψης γιατρών και νοσηλευτών. Περισσότερες από 23.000 θέσεις παραμένουν ακάλυπτες στα νοσοκομεία της Γερμανίας έπειτα από αρκετά χρόνια μικρού αριθμού προσλήψεων και πρόσφατες μαζικές παραιτήσεις, ιδίως στην εντατική και στα χειρουργεία, από το προσωπικό που διαμαρτυρήθηκε για τεράστιο φόρτο εργασίας -τόσο μεγάλο ώστε δεν μπορούσαν να κάνουν ούτε ένα μικρό διάλειμμα ή να πάνε στην τουαλέτα.
Στη Γερμανία, η οποία χρηματοδοτεί πιο γενναιόδωρα το κρατικό σύστημα υγείας από κάθε άλλη χώρα, τα νοσοκομεία αντιμετωπίζουν κρίση με υπερφορτωμένα επείγοντα, ασθενείς να κοιμούνται σε ράντζα σε διαδρόμου, και μεγάλες ελλείψεις ιατρικών ειδικοτήτων σε ημιαστικές και αγροτικές περιοχές. «Η χώρα βιώνει την κατάρρευση ενός συστήματος υγείας με σκηνές που πριν από λίγα χρόνια θα ήταν αδιανόητες», γράφουν οι γερμανικές εφημερίδες.
Στην Ισπανία, το υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε ότι περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι περιμένουν για χειρουργική επέμβαση, ενώ χιλιάδες γενικοί γιατροί και παιδίατροι πρώτης γραμμής στη Μαδρίτη κατεβαίνουν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πολυετή ελλιπή χρηματοδότηση και τις υπερβολικές υπερωρίες.
Στην Ιταλία, οι ελλείψεις προσωπικού είναι τραγικές στα νοσοκομεία. Ο κορωνοϊός οδήγησε σε μαζική φυγή ιατρικού προσωπικού, με πρόωρες συνταξιοδοτήσεις ή μετακίνηση στον ιδιωτικό τομέα. Τοπικές κυβερνήσεις σε όλη την Ιταλία υπέγραψαν δαπανηρές συμβάσεις με ιδιώτες γιατρούς, προκειμένου να καλυφθούν οι εφημερίες κρατικών νοσοκομείων. Οι Ιταλοί γιατροί και νοσηλευτές διαδηλώνουν σε πόλεις της χώρας καταγγέλλοντας την κυβερνητική αδιαφορία. «Είμαστε αόρατοι για την κυβέρνηση» φωνάζουν.
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Μ. Βρετανίας (NHS) αποτελεί το σύστημα Υγείας μιας από τις πιο ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες του πλανήτη, ίσως τον μεγαλύτερο εργοδότη της Βρετανίας. Αποτελεί επίσης τη βάση σημαντικών κέντρων κλινικής έρευνας με ιατρικό και βιολογικό εξοπλισμό αιχμής και με καλά εκπαιδευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.
Το NHS ιδρύθηκε το 1948 κάτω από την πίεση των διεκδικήσεων του εργατικού κινήματος και 74 χρόνια μετά κάτω από την επίδραση της διαχρονικής του εμπορευματοποίησης και υποχρηματοδότησης θυμίζει ελλαδική πραγματικότητα.
Η εικόνα του NHS χαρακτηρίζεται από μεγάλες ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Οι κενές θέσεις εργασίας έφτασαν τις 132.139 με αντίστοιχα μεγάλες ελλείψεις στα κέντρα αποκατάστασης.
Οι ελλείψεις αυτές έχουν αποτέλεσμα την εξουθένωση του προσωπικού των νοσοκομείων, πολλές ώρες αναμονή για να εξεταστεί ένας ασθενής στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών, ασθενείς παραμένουν περισσότερο απ’ ό,τι χρειάζεται για νοσηλεία στο νοσοκομείο, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ελλείψεις σε κλίνες νοσηλείας (1 στα 7 νοσοκομειακά κρεβάτια καταλαμβάνονται από ασθενείς που περιμένουν να διακινηθούν σε κέντρα αποκατάστασης) και τεράστιες πλέον καθυστερήσεις για ραντεβού στα ιατρεία Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (GP surgeries).
Στην οδοντιατρική περίθαλψη η κατάσταση είναι δραματικότερη, με τον κόσμο πλέον να καταφεύγει σε λύσεις απελπισίας. Ένας στους πέντε Βρετανούς καταφεύγει σε DIY οδοντιατρική («κάντο μόνος σου») και τα 2/3 των ενήλικων Άγγλων δεν έχουν επισκεφτεί οδοντίατρο από τις πρώτες μέρες έναρξης της πανδημίας. Επιπλέον, από την έναρξη της πανδημίας 3.000 οδοντίατροι έχουν εγκαταλείψει το NHS, ενώ οι λίστες αναμονής για θεραπεία φτάνουν έως και τα έξι χρόνια.
Αυτή είναι η πραγματικότητα στην Ευρώπη! Θα ήθελα να ρωτήσω ειλικρινά, σε ποια ευρωπαϊκή χώρα θα θέλατε να φανταστείτε τον εαυτό σας ασθενή; Πού θα νιώθατε ασφαλείς να δεχτείτε ιατρική φροντίδα όταν παραστεί ανάγκη;
Σε ποια χώρα, επίσης όσοι από εμάς ανήκουμε στον ιατρικό κλάδο σαν επαγγελματίες θα θέλαμε να εργαστούμε;
Όπου και να γυρίσεις το βλέμμα σου από τη Ρώμη ως το Παρίσι και από το Ελσίνκι μέχρι το Ρέθυμνο η εικόνα είναι η ίδια:
Εξουθενωμένο και απροστάτευτο προσωπικό ιατρονοσηλευτικό, με ετήσιες μισθολογικές αυξήσεις προσβλητικές, την ώρα που ο πληθωρισμός ανεβαίνει στα ύψη.
Μαζική φυγή ιατρικού προσωπικού, με πρόωρες συνταξιοδοτήσεις ή μετακίνηση στον ιδιωτικό τομέα.
Επίσης, χαρακτηριστικό φαινόμενο είναι, οι χώρες με χαμηλότερο εισόδημα στην ΕΕ έχουν καταντήσει να τροφοδοτούν τους πλουσιότερους γείτονές τους, εκπαιδεύοντας νέους γιατρούς και νοσηλευτές μόνο για να τους χάσουν σε αγορές με υψηλότερους μισθούς. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ρουμανίας, η οποία παράγει τους περισσότερους αποφοίτους ιατρικής σχολής κατά κεφαλήν στην ΕΕ με περισσότερους από 25 ανά 100.000, αλλά έχει κάτω του μέσου όρου πυκνότητα εργαζομένων στον τομέα της υγείας, που σημαίνει ότι πολλοί γιατροί μεταναστεύουν.
Για παράδειγμα στη Γερμανία, οι Ρουμάνοι γιατροί αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα μεταναστών σε μια χώρα όπου περισσότεροι από ένας στους 10 γιατρούς εκπαιδεύτηκαν αλλού. Από την άλλη, οι Γερμανοί γιατροί μετακομίζουν στη γειτονική Ελβετία, όπου ο μέσος μισθός είναι περίπου 20% υψηλότερος.
Όλα αυτά δεν αποτελούν «φυσικά» φαινόμενα και κυρίως δεν είναι αποδεκτά ως κανονικότητα την οποία θα πρέπει να αποδεχτούμε, αλλά είναι ξεκάθαρα συνέπειες της υποχρηματοδότησης και εμπορευματοποίησης της υγείας, συνέπειες ενός κοινωνικού-οικονομικού συστήματος που δεν κινείται με κριτήριο την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, αλλά με κριτήριο το καπιταλιστικό κέρδος και την πολύπλευρη κρατική υποβοήθησή του, τόσο στον κλάδο της υγείας όσο και σε όλους τους υπόλοιπους κλάδους. Έχοντας αυτό το DNA, ο καπιταλισμός αντιμετωπίζει την προστασία από τα κάθε είδους φυσικά φαινόμενα όπως του επιβάλλει η ίδια του η φύση: Ως ένα «κόστος» το οποίο αξίζει να αναληφθεί μόνο στο βαθμό που δεν έρχεται σε αντίθεση με την «καρδιά» αυτής της κοινωνίας, την καπιταλιστική κερδοφορία και την κρατική υποβοήθησή της. Έτσι, παρά την προσπάθεια των αστικών επιτελείων να πείσουν περί του αντιθέτου, η πραγματικότητα είναι ότι για άλλη μία φορά αποδείχτηκε πως αυτό που κυριολεκτικά σκοτώνει δεν είναι οι ασθένειες και τα φυσικά φαινόμενα (είτε μιλάμε για πλημμύρες είτε για πυρκαγιές είτε για σεισμούς), αλλά ο ίδιος ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής.
Σας καλώ με την ψήφο σας στις 9 του Ιούνη να δώσουμε τον δικό μας ορισμό για το τι είναι Δημόσιο σύστημα υγείας.
Σας καλώ να ξεκαθαρίσουμε ότι:
Δημόσιο σύστημα υγείας σημαίνει καταρχήν δωρεάν σύστημα Υγείας, που δεν κοστίζει, όχι μόνο στον ασφαλισμένο, αλλά γενικότερα στον εργαζόμενο και στον άνθρωπο.
Σημαίνει επίσης καθολικό σύστημα Υγείας, από το οποίο δε θα εξαιρείται κανένας, ανεξάρτητα από το εάν εργάζεται ή όχι, αν έχει ασφαλιστικό βιβλιάριο ή όχι, ανεξάρτητα αν ζει στην πόλη ή την ύπαιθρο, ανεξάρτητα αν είναι Έλληνας πολίτης.
Σημαίνει σύγχρονο σύστημα που συνεπάγεται ότι όλα τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνικής στον τομέα της Υγείας είναι προσιτά σε όλους.
Δημόσιο σύστημα Υγείας, σημαίνει δωρεάν και σύγχρονο σύστημα και ότι οι υπηρεσίες που απολαμβάνεις δεν πρέπει να καθορίζονται από το τι εισόδημα έχεις στην τσέπη σου.
* Η Ιωάννα Δακανάλη είναι παιδίατρος, μέλος του ΚΚΕ