Τέσσερις πρωτοπόροι που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην προστασία του περιβάλλοντος στο Ρέθυμνο

Η Ελένη Καπετανάκη – Μπριασούλη, ο Δήμος Τσαντίλης, ο Μιχάλης Ανδρουλάκης και ο Κώστας Μπουγιούρης «πάλεψαν» για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος

Μια ξεχωριστή εκδήλωση μνήμης διοργανώθηκε στον προαύλιο χώρου του Παλαιοντολογικού Μουσείου Ρεθύμνου το απόγευμα της Τετάρτης, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου, για τέσσερις αείμνηστους πολίτες του Ρεθύμνου που με το πρωτοπόρο έργο και τις δράσεις τους άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στην προστασία του περιβάλλοντος.

Το απόφθεγμα του Νίκου Καζαντζάκη «Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης» αντιπροσωπεύει τις τέσσερις προσωπικότητες που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην προστασία του φυσικού μας κόσμου. Πρόκειται για την Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, τον Δήμο Τσαντίλη, τον Μιχάλη Ανδρουλάκη και τον Κώστα Μπουγιούρη, οι οποίοι με το έργο και το πάθος τους συνέβαλαν καθοριστικά στην προστασία του περιβάλλοντος, καθώς επίσης ενέπνευσαν – και εμπνέουν – το κοινό με τις δράσεις τους, προωθώντας την περιβαλλοντική ευαισθησία και τη συλλογική οικολογική ενεργοποίηση.

Η εκδήλωση τιμής προς τις τέσσερις πρωτοπόρες προσωπικότητες που συνδιοργανώθηκε από το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου – Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, το Εργαστήριο Διδακτικής Θετικών Επιστημών του Παιδαγωγικού τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Κρήτης και τις Ημέρες Ρεθύμνου, με στόχο την παρουσίαση των δράσεών τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους, καθώς και την ανάδειξη του οράματός τους και της συμβολής τους στον τόπο, αγκαλιάστηκε από τους πολίτες του Ρεθύμνου που παραβρέθηκαν για να την παρακολουθήσουν.

«Η γη, το μέλλον μας – Είμαστε η γενιά της αποκατάστασης»

Από το 1972 γιορτάζεται κάθε χρόνο η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος με την καθιέρωσή της από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Φέτος, το 2024, κεντρικό μήνυμα της ημέρας είναι «Η γη, το μέλλον μας – Είμαστε η γενιά της αποκατάστασης», δίνοντας έμφαση στην αποκατάσταση, την ερημοποίηση και την ανθεκτικότητα στην ξηρασία.

Η πρόεδρος του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας Φαλή Βογιατζάκη στον χαιρετισμό της που διαβάστηκε, στην εκδήλωση, αναφέρθηκε τόσο στα αίτια της «καταστροφής» του περιβάλλοντος, όσο και στον τρόπο αποτροπής και αντιμετώπισης των επακόλουθων συνεπειών της, ενώ μίλησε και για τις δράσεις του μουσείου στην προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος. Όπως τόνισε μεταξύ άλλων: «Η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος φέτος κατευθύνει το βλέμμα μας στην υποβάθμιση της γης και των οικοσυστημάτων που συνεχώς αυξάνεται και επηρεάζει την ευημερία δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Γνωρίζουμε τα αίτια, που είναι σε μεγάλο βαθμό ανθρωπογενή, όπως είναι η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η ρύπανση, η κλιματική αλλαγή. Γνωρίζουμε και τον τρόπο αντιμετώπισης, όπως είναι η πραγματική στροφή στην αειφόρο ανάπτυξη και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων που υποβαθμίσαμε. Το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας εργάζεται πολλά χρόνια με έρευνα και δράσεις για την αειφόρο γεωργία, για να αποτρέψουν υποβάθμιση των εδαφών και να διατηρήσουν και να αποκαταστήσουν τα οικοσυστήματα. Ταυτόχρονα το ΜΓΦΙ συνεχίζει την εκπαιδευτική προσπάθειά του, ώστε οι πολίτες ιδίως οι νέοι να υιοθετήσουν μια διαφορετική στάση ζωής, που θα επιφέρει αρμονία της ανθρώπινης δραστηριότητας με τη Φύση. Επιδιώκουμε να δώσουμε ώθηση στη γενιά της αποκατάστασης όπως την καλούν τα Ηνωμένα Έθνη με το φετινό σύνθημα του εορτασμού «Η γη, το μέλλον μας – Είμαστε η γενιά της αποκατάστασης».

Ο γεωλόγος και επιμελητής του Παλαιοντολογικού Μουσείου Ρεθύμνου Βασίλης Σιμιτζής, σε δήλωσή του αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος, καθώς και στη διοργάνωση της εκδήλωσης στο πλαίσιο εορτασμού της ημέρας. Συγκεκριμένα τόνισε: «Αυτή η εκδήλωση αφορά σε ένα μέρος της δραστηριότητας των ανθρώπων που έχουν ερευνήσει και έχουν αγωνιστεί για το περιβάλλον. Και μιας άλλης ομάδας ανθρώπων οι οποίοι με τη δράση τους και με το έργο τους προσπάθησαν να σώσουν μόνοι τους τον πλανήτη. Το μήνυμα της ημέρα Περιβάλλοντος είναι ποίκιλλα. Καταρχήν είναι να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε όσο το δυνατόν ατόφιο και αμόλυντο το περιβάλλον ώστε να μπορέσουμε να ζήσουμε όλα τα ζώα – μαζί με τους ανθρώπους και τα φυτά -, σε ίσα μοίρα και να μην είναι ο άνθρωπος αυτός που κατατρώει τα πάντα και επιβάλλει την άποψή του στην κορυφή της αλυσίδας για όλα τα υπόλοιπα».

Για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με έμφαση στη μείωση της στάθμης της θάλασσας μίλησε στην διάρκεια της εκδήλωσης ο διδάκτορας Θαλάσσιας Γεωλογίας, Κωνσταντίνος Περισοράτης, ο οποίος επεσήμανε μεταξύ άλλων: «Είναι γνωστό ότι η γη έχει άμεση σχέση με την εκπομπή θερμότητας από τον ήλιο. Όμως οι ποσότητες θερμότητας μεταβάλλονται ανάλογα με τις χρονικές περιόδους. Στην Κρήτη κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20.000 ετών η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη. Οπότε πριν από περίπου 20.000 χρόνια ανέβηκε η θάλασσα στο σημερινό επίπεδο. Οι αναμενόμενες κλιματικές αλλαγές για τα επόμενα 100 έτη στη Μεσόγειο, σύμφωνα με την υπόθεση που αφορά από το 2030 μέχρι το 2100, η άνοδος αναμένεται να είναι από 35 εκ. έως 100 εκ και με πιθανότερη εκτίμηση 70 εκ. Αυτή είναι η σημερινή εκτίμηση».

«Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης»

Οι φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις των τεσσάρων Ρεθυμνιωτών, της Ελένης Καπετανάκη-Μπριασούλη, του Δήμου Τσαντίλη, του Μιχάλη Ανδρουλάκη και  του Κώστα Μπουγιούρη παρουσιάστηκαν μέσα από τις ομιλίες στην εκδήλωση, ενώ έμφαση δόθηκε και στην προσπάθεια που κατέβαλλαν εν ζωή για να «σώσουν» τη γη, σε μια εποχή που το περιβαλλοντικό αίσθημα δεν ήταν ιδιαίτερα ενεργό.

Η αγάπη τους για το περιβάλλον τους «ώθησε» στο να προστατεύσουν με κάθε τρόπο τον πλανήτη με στόχο να σταματήσουν ή και να ελαττώσουν τη ρύπανση του οικοσυστήματος και να διατηρήσουν τη βιοποικιλότητα.

Την έντονη περιβαλλοντική δράση της Ρεθεμνιώτισσας ακαδημαϊκού Ελένης Καπετανάκη – Μπριασούλη ανέδειξε η καθηγήτρια Βιολογίας και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης Μαριάννα Καλαιτζιδάκη, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων: «Η Ελένη Καπετανάκη – Μπριασούλη, ήταν καθηγήτρια στο τμήματα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Ρεθύμνια. Ως γυναίκα πανεπιστημιακός επέλεξα να μιλήσω για αυτήν και βεβαίως, ως Ρεθύμνια, τα πατρικά μας ήταν στην ίδια γειτονιά στη λεωφόρο Κουντουριώτη. Η Ελένη Καπετανάκη ήταν μια σπουδαία επιστήμονας. Κυκλοφορούσε τα καλοκαίρια στο Ρέθυμνο που ερχόταν, παρόλο που συνέδεσε την ακαδημαϊκή της καριέρα με το πανεπιστήμιο Αιγαίου. Είχε διεθνή αναγνώριση και εγώ προβάλλω στην εκδήλωση το έργο της, που μπορεί να μην είναι γνωστό – ήταν πολύ χαμηλών τόνων -, παρά της ακαδημαϊκής της σπουδαιότητας. Όμως, έκανε τον κόπο να αρθρογραφεί και στις εφημερίδες για να απευθυνθεί στο ευρύ κοινό και έτσι ώστε τις γνώσεις και την εμπειρία της να τη διαχύσει στην κοινότητα, γιατί πίστευε ότι η ακαδημαϊκή έρευνα θα έπρεπε να συνδυαστεί με την κοινωνία και επίσης να πληροφορήσει για την περιβαλλοντική πολιτική».

Ο Δήμος Τσαντίλης αποτύπωσε την αγάπη του για τη φύση και για την Κρήτη στα συγγραφικά του έργα. Ένα από αυτά αποτελεί το βιβλίο «Κρήτη, μια ήπειρος σ’ ένα νησί». Ο ιστορικός και συνδιοργανωτής των Ημερών Ρεθύμνου Χάρης Στρατιδάκης, μίλησε για τη δράση του Δήμου Τσαντίλη τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Ο Δήμος Τσαντίλης, ο ένας από τους τέσσερις συμπολίτες που θυμόμαστε με αυτήν την αναμνηστική εκδήλωση, ήρθε στο Ρέθυμνο εξαιτίας της γυναίκας του. Ήταν ένας άνθρωπος που υπερέβαινε το διαμέτρημα του Ρεθύμνου, όμως συμβιβάστηκε αμέσως με την επαρχία και χάρηκε ιδιαίτερα για αυτό, προσπαθώντας να στήσει οικολογικά δίκτυα και περπατώντας κάθε Σαββατοκύριακο τα βουνά της Κρήτης. Το αποτέλεσμα ήταν να παραχθεί ένα εξαιρετικό βιβλίο, το καλύτερο μέχρι στιγμής, με τίτλο «Κρήτη, μια ήπειρος σ’ ένα νησί». Παράλληλα διετέλεσε πρόεδρος επί πολλά χρόνια του περιβαλλοντικού συλλόγου του Ρεθύμνου, συμμετείχε σε κινητοποιήσεις, έγραψε πολλά άρθρα. Μέσα από την εκδήλωση θέλαμε να υπενθυμίσουμε τι ήταν όλα αυτά που μας πρόσφερε όλα αυτά τα χρόνια που έζησε στο Ρέθυμνο».

Για τη δράση του Ρεθεμνιώτη, Μιχάλη Ανδρουλάκη σε θέματα σχετικά με το περιβάλλον στην πόλη, μίλησε ο συνδιοργανωτής των Ημερών Ρεθύμνου και της εκδήλωσης Θωμάς Κρεβετζάκης: «Τιμούμε με την εκδήλωση τους τέσσερις συμπολίτες, που ο καθένας από τον χώρο του και τον χαρακτήρα του υπήρξαν πρωτοπόροι στην προάσπιση του περιβάλλοντος σε εποχές του παρελθόντος. Οι δράσεις τους σήμερα μπορούν να θεωρούνται αυτονόητες, όμως δεν ήταν έτσι. Η ιστορία του οικολογικού και του περιβαντολλογικού κινήματος πηγαίνει πάρα πολλά χρόνια πίσω. Ο Μιχάλης Ανδρουλάκης ήταν ένας άνθρωπος που προερχόταν από τον χώρο της πολιτικής και κυρίως της τοπικής αυτοδιοίκησης. Πρωτοστάτησε από τα πρώτα του βήματα στην προστασία του περιβάλλοντος. Ξεκινώντας από πολύ απλά μικρά καθημερινά πράγματα, όπως ήταν το αίτημα για την απομάκρυνση των πρώτων κεραιών κινητής τηλεφωνίας, που έδωσε αγώνα ως πρόεδρος του συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων στο 2^ο δημοτικό σχολείο ενώ εναντιώθηκε στις κοπές των δέντρων, που οδήγησαν τελικά στη διαμόρφωση ενός πελώριου σχολείου με μεταφερόμενους μαθητές στο κέντρο της πόλης, με όλο αυτό το κυκλοφορικό θέμα. Παράλληλα, ένα από τα σπουδαιότερα έργα που προσπάθησε επίμονα επί σειρά ετών να αντιμετωπίσει ο Μιχάλης Ανδρουλάκης – καθώς κράτησε πάνω από 15 χρόνια -, αφορά στο ζήτημα που είχε προκύψει με ΧΥΤΑ του Μαρουλά. Ο Μιχάλης Ανδρουλακης κατάφερε να επαναδραστηριοποίησει τον Πολιτιστικό Σύλλογο του Μαρουλά και ξεκίνησε όλη αυτή η διαδικασία με αποτέλεσμα η υπόθεση να φτάσει μέχρι και την Ευρωπαϊκή Ένωση με σχετική προσφυγή. Καταδικάστηκε η Ελλάδα έτσι ώστε να καταφέρουμε μετά από 15 χρόνια να κλείσει ο ΧΥΤΑ».

Για τον εθελοντή και ακτιβιστή στον περιβαλλοντικό χώρο Κώστα Μπουγιούρη μίλησε στην ομιλία της η εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ειρήνη Κλάδου, λέγοντας μεταξύ άλλων: «Ο Κώστα Μπουγιούρης ήταν γεωπόνος, ειδικευμένος στην οικολογική γεωργία και στη βιοδυναμική γεωργία. Όλη του τη ζωή εργάστηκε για το περιβάλλον, είτε από την πλευρά του εθελοντή, του ακτιβιστή στον περιβαλλοντικό χώρο, στον σύλλογο προστασίας θαλάσσιας χελώνας Αρχέλων, είτε ασχολήθηκε – ακόμα και στον επαγγελματικό του στίβο – μέσα από τον ξενοδοχειακό τομέα ως γεωπόνος. Σκοπό είχε να ενδυναμώσει τους ντόπιους παραγωγούς μέσα από προγράμματα για να μπορέσουν, είτε να τα μεταποιήσουν, είτε να ακολουθήσουν τις ντόπιες καλλιέργειες και να μπορέσουν να διαθέσουν επώνυμα βιολογικά προϊόντα της εποχής στους ανθρώπους. Η απώλεια του Κώστα Μουγιούρη είναι πολύ μεγάλη για το Ρέθυμνο. Ήταν ένας χώρος που είχε επιλέξει να ζήσει, που το αγάπησε πολύ, αγάπησε το περιβάλλον, τη φύση και μέχρι το τέλος της ζωής τους ασχολήθηκε με αυτό».