Το 2022 σημαδεύτηκε από γεγονότα τα οποία διαμόρφωσαν δύο νέα πλαίσια εντός των οποίων θα κινηθεί ο κόσμος μας. Όχι μόνο το έτος που έρχεται, αλλά και τα επόμενα που θα ακολουθήσουν.
Το πρώτο νέο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί είναι η εντατικοποίηση του ανταγωνισμού και της σύγκρουσης μεταξύ αυταρχικών και δημοκρατικών καθεστώτων. Αυτή η σύγκρουση ξεκίνησε με την απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του έτους. Εκεί τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα περίμενε ο Πούτιν αλλά ούτε και οι εντός των Δυτικών κρατών πράκτορες, εισπράκτορες και ρωσικά φερέφωνα.
Η Μόσχα δεν κατέλαβε το Κίεβο σε τρεις μέρες, όπως περιχαρείς στα ελληνικά κανάλια προσδοκούσαν διάφοροι «ειδικοί» στρατιωτικοί και πολιτικοί αναλυτές της κακιάς ώρας, οι οποίοι έβλεπαν τον αγαπημένο ηγέτη τους να προελαύνει πλήττοντας την Δύση και τις αξίες της. Αντίθετα αυτή τη στιγμή και παρά τις τρομακτικές ανθρώπινες και υλικές απώλειες των Ουκρανών, η Ρωσία ηττάται και υποχωρεί στο στρατιωτικό πεδίο. Μια Ρωσία η οποία φτάνει στο σημείο να αγοράζει στρατιωτικό εξοπλισμό από το Ιράν για να αντέξει. Τίποτα βέβαια δεν έχει κριθεί αλλά οποία και να είναι η κατάληξη, το 2022 σηματοδότησε το τέλος του μύθου της στρατιωτικά πανίσχυρης ρωσικής αρκούδας.
Τα πράγματα δεν φαίνεται να πήγαν επίσης όπως τα περίμενε ο πρόεδρος Πούτιν και οι θαυμαστές του ούτε με τον ενεργειακό πόλεμο που θα «γονάτιζε» την Ευρώπη, η οποία παρά την πληθωριστική κρίση φαίνεται να αντέχει. Αλλά ούτε και με την ελπίδα ότι η πολυετής επένδυση και χρηματοδότηση διαφόρων εγχώριων κέντρων, ΜΜΕ και λαϊκίστικων κομμάτων στις φιλελεύθερες δημοκρατίες θα έπιανε τόπο, φέρνοντας ανατροπές στα πολιτικά συστήματα των χωρών αυτών. Με εξαίρεση την Ελλάδα (που αποτελεί μια «ρωσολαγνική» περίπτωση από μόνη της), απανταχού τα ευρωπαϊκά λαϊκίστικα κόμματα, ακόμα και οι πιο στενοί σύμμαχοι του Βλαδίμηρου στη Δύση, τον αποκηρύσσουν. Τουλάχιστον δημοσία.
Δεν είναι όμως η Ρωσία το μόνο αυταρχικό καθεστώς που το 2022 αφήνει λαβωμένο. Τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά ούτε για την Τουρκία. Με μια οικονομία σε αποσύνθεση που την κρατούν όρθια μονάχα κάτι περίεργες διαδρομές καταριανών και ρωσικών χρημάτων και την διπλωματία της με τη Δύση να βρίσκεται ίσως στα χειρότερα επίπεδα των τελευταίων 50 χρόνων.
Το 2022 δεν κύλησε επίσης καθόλου καλά για την Κίνα. Με την πανδημία να την πλήττει βαριά, την ώρα που η Δύση έχει ενσωματώσει την κρίση στην κανονικότητα της και προχωράει. Ή με τους πάλαι ποτέ ανοδικούς οικονομικούς και αναπτυξιακούς δείκτες της να βρίσκονται σε αποδρομή.
Το 2ο πλαίσιο που μας κληροδοτεί το 2022 έχει να κάνει με αυτό που το βρετανικό λεξικό Collins Dictionary χαρακτήρισε ως την λέξη της χρονιάς: την «permacrisis». Ένα καθεστώς αλλεπάλληλων, διαδοχικών ή αλληλεπικαλυπτόμενων και πολλές φορές αλληλένδετων κρίσεων που έρχεται να διαδεχθεί την μακρά κανονικότητα η οποία κατά διαστήματα διακόπτεται από σύντομες κρίσεις. Αυτό το νέο περιβάλλον της «μονιμοκρίσης» όπου η παραγωγή πολιτικής πρέπει να κινείται παράλληλα με την διαχείριση κρίσεων απαιτεί πάνω απ’ όλα ορθολογισμό. Απαιτεί ένα μείγμα τεχνοκρατισμού, επιστημονικής γνώσης, πολιτικής τόλμης, νομιμοποίησης και επικοινωνίας ώστε να κατανοήσει καλύτερα ο πολίτης τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε και να είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε υπάρχουσες και μελλοντικές κρίσεις. Οι σύγχρονες κρίσεις δεν αποφεύγονται, δεν προσπερνιούνται, δεν σβήνονται, δεν καταργούνται με ένα νόμο και ένα άρθρο. Απλά διαχειρίζονται με λιγότερο ή περισσότερο αποτελεσματικό τρόπο.
Στη χώρα μας ευτυχώς η πρόσφατη εμπειρία του κυβερνώντος λαϊκισμού μας ωρίμασε, κρατώντας μας όρθιους και στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Η Ελλάδα του 2023 αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα και προκλήσεις, υπολείπεται σε πολλούς τομείς έναντι των εταίρων της, όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι ο περίγελος και ο παρίας της Ευρώπης που ήταν την περασμένη δεκαετία. Έστω και με καθυστέρηση, σε ορισμένους τομείς πολιτικής κάποιες μηχανές έχουν πάρει μπρος.
Το ζητούμενο για το 2023 δεν είναι απλά να διατηρήσουμε αυτές τις μηχανές αναμμένες. Είναι να πάρουμε περισσότερο και με μεγαλύτερη ταχύτητα μπρος και κυρίως να μην επαναλάβουμε μια τάση που διαχρονικά χαρακτηρίζει πολλές φορές τις επιλογές μας. Να μην «αυτοκτονήσουμε» πιστεύοντας τα ζεστά παραμύθια των λαϊκιστών. Οι οποίοι προτείνουν εύκολες και μαγικές λύσεις για σύνθετα προβλήματα, την φύση των οποίων δεν είναι ούτε καν σε θέση να κατανοήσουν.
Καλή χρονιά να έχουμε.
*Ο Γεώργιος Νάστος είναι πολιτικός επιστήμονας
