Στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (17 Οκτωβρίου 2024) συζητήθηκε χωρίς να ληφθούν αποφάσεις και το χρόνιο πλέον, μεταναστευτικό. Οι δικές μας παρατηρήσεις συνοψίζονται στην έλλειψη συνεκτικής και κοινής πολιτικής, στις ανισότητες στην κατανομή βαρών, στην αποτροπή αντί για ένταξη, στην αποτυχία στην αντιμετώπιση των αιτίων της μετανάστευσης, στις αντιδράσεις για την εξωτερική συνεργασία και το ρόλο της FRONTEX. Κοινώς μπάχαλο ένα ιδιαίτερο σοβαρό πρόβλημα για τη χώρα μας, δεδομένου ότι είμαστε μια από τις εξαιρετικά λίγες χώρες πρώτης υποδοχής.
Το πλαίσιο που έχει υιοθετήσει η ακροδεξιά στην Ευρώπη, καθιστά τη συζήτηση για τη μετανάστευση στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ χωρίς νόημα και φυσικά χωρίς αποτέλεσμα, όπως έδειξαν οι συνομιλίες. Και παρά το ότι η παράτυπη μετανάστευση φέρεται να μειώθηκε κατά 42% φέτος, το ζήτημα είναι πιο πιεστικό.
Με βάση ότι η μετανάστευση αποτελεί ευρωπαϊκή πρόκληση που απαιτεί ευρωπαϊκή αντίδραση, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων φαίνεται ότι διαφώνησαν σε όλους τους άξονες δράσης της ολοκληρωμένης προσέγγισης, και αναμένει από την Κομισιόν να βρει τη λύση που οι ίδιοι αρνούνται ή καταγράφουν την αδυναμία τους να συναποφασίσουν!
Τα χιλιοειπωμένα επανέρχονται στο τραπέζι για την ενισχυμένη συνεργασία με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης, μέσω ολοκληρωμένων αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων, για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων και την καταπολέμηση της εμπορίας και της διακίνησης ανθρώπων προκειμένου να προληφθούν οι απώλειες ανθρώπινων ζωών και οι αντικανονικές αναχωρήσεις. Και δε λησμόνησαν να πουν πάλι για την αποφασιστική δράση σε όλα τα επίπεδα για τη διευκόλυνση, την αύξηση και την επιτάχυνση των επιστροφών από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη χρήση όλων των σχετικών πολιτικών, μέσων και εργαλείων της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της διπλωματίας, της ανάπτυξης, του εμπορίου και των θεωρήσεων.
Στον ορυμαγδό της άνευ ορίου πολυλογίας της συνόδου για το θέμα, έπρεπε να βρουν και δυο λέξεις για τη σημασία της εύρυθμης λειτουργίας του χώρου, με την υπόμνηση ότι … θα επανέλθουν στο συγκεκριμένο ζήτημα. Στο παρασκήνιο φαίνεται ότι υπήρξαν αρκετές συγκρούσεις και η συζήτηση έχει προκαλέσει έντονο διάλογο και κριτική από τον τύπο και τους αναλυτές, με επικέντρωση σε διάφορες πτυχές της στρατηγικής που ακολουθεί η ΕΕ. Συνοψίζουμε στη συνέχεια τα βασικά στοιχεία:
1. Έλλειψη συνεκτικής και κοινής πολιτικής: Αποτυχία της ΕΕ να υιοθετήσει μια πραγματικά ενιαία και συνεκτική πολιτική για τη μετανάστευση. Παρά την αναγνώριση της μετανάστευσης ως «ευρωπαϊκή πρόκληση», πολλά κράτη-μέλη εξακολουθούν να προωθούν εθνικές στρατηγικές και πολιτικές που διαφέρουν σημαντικά από τις προτεινόμενες ευρωπαϊκές λύσεις.
2. Ανισότητες στην κατανομή των βαρών: Υπάρχει εκτεταμένη κριτική για την ανισομερή κατανομή των βαρών και των ευθυνών μεταξύ των κρατών-μελών, με χώρες πρώτης γραμμής, όπως η χώρα μας, να επωμίζονται δυσανάλογα μεγάλες πιέσεις από τις αφίξεις μεταναστών και προσφύγων. Αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι η αλληλεγγύη που ζητείται από ορισμένες χώρες είναι θεωρητική και δεν εφαρμόζεται στην πράξη.
3. Αποτροπή αντί για ένταξη: Είναι πλέον προφανές ότι οι ευρωπαϊκές πολιτικές έχουν μετατοπιστεί προς την κατεύθυνση της αποτροπής και της ασφάλειας αντί της ένταξης και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών. Αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων και τη συνεργασία με τρίτες χώρες για την αποτροπή μεταναστευτικών ροών, χωρίς να δίνεται έμφαση στην ένταξη ή την προστασία των αιτούντων άσυλο.
4. Αποτυχία στην αντιμετώπιση των αιτίων της μετανάστευσης: Το κεντρικό πρόβλημα πάντως είναι ότι η ΕΕ αποτυγχάνει να ασχοληθεί με τις βασικές αιτίες της μετανάστευσης, όπως οι πόλεμοι, και η φτώχεια, στις χώρες προέλευσης. Η στρατηγική συχνά περιορίζεται στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της μετανάστευσης στην Ευρώπη, χωρίς να προωθούνται λύσεις στα προβλήματα που τη δημιουργούν.
5. Αντιδράσεις για την εξωτερική συνεργασία: Η συνεργασία με χώρες εκτός ΕΕ για την ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών έχει επίσης αποτελέσει αντικείμενο κριτικής, καθώς πολλές από αυτές τις συνεργασίες αφορούν χώρες με αμφιλεγόμενα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο τύπος και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η ΕΕ χρηματοδοτεί καθεστώτα που δεν σέβονται τα δικαιώματα των μεταναστών και προσφύγων.
6. Αντιπαραθέσεις για τον ρόλο της FRONTEX: Η αύξηση των αρμοδιοτήτων της FRONTEX, της ευρωπαϊκής υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για τα εξωτερικά σύνορα, έχει επίσης επικριθεί, καθώς υπάρχουν αναφορές για επαναπροωθήσεις μεταναστών, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έλλειψη λογοδοσίας.
Ως πρώτο συμπέρασμα σημειώνουμε ότι, παρά τις συνεχείς στρατηγικές συζητήσεις και την αναγνώριση του προβλήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΕ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα στον τομέα της μετανάστευσης, καθώς η έλλειψη ενότητας και η προτεραιότητα που δίνεται στην ασφάλεια έναντι της αλληλεγγύης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένουν στο ακέραιο!
Ωστόσο, για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης είναι καιρός οι ταγοί της ΕΕ και οι διαχειριστές τους να επιδείξουν πρόοδο προς την ορθή συμπεριφορά που αφορά την αναπτυξιακή βοήθεια, μέσω της αύξησης των επενδύσεων, της εκπαίδευσης και των οικονομικών ευκαιριών στις χώρες προέλευσης. Η δράση αυτή μπορεί να μειώσει την ανάγκη μετανάστευσης των ανθρώπων. Τέλος, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε την ανικανότητα των ταγών της ΕΕ να υιοθετήσουν αποφάσεις για τον έλεγχο της παράτυπης μετανάστευσης και η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Βασική δε, προϋπόθεση για την επιτυχία μιας πολιτικής που θα υιοθετηθεί είναι και η προώθηση οδών νόμιμης μετανάστευσης, υπό την έννοια όχι μόνο της πρόληψης της παράτυπης μετανάστευσης, αλλά και της προώθησης διαύλων νόμιμης μετανάστευσης που ωφελούν τόσο τους μετανάστες όσο και τις χώρες υποδοχής.
Το θέμα της μετανάστευσης, ανεξάρτητα από την αδυναμία των ηγετών να βρουν λύσεις θα παραμείνει ένα αγκάθι στην πορεία όλων των λαών της ανθρωπότητας, γιατί αγγίζει όλα τα πλάτη και τα μήκη του πλανήτη μας!
