Μια ακόμη βραδιά οικολογίας πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στο Φοιτητικό Πολιτιστικό Κέντρο Ξενία, όπου τρεις επιστήμονες από τον χώρο της ιατρικής ανέλυσαν τη σημασία των κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στην υγεία του ατόμου και της κοινωνίας.
Η εκδήλωση, που συγκέντρωσε το ενδιαφέρον του κοινού, συνδιοργανώθηκε από τον Βοτανικό Κήπο του Πανεπιστημίου Κρήτης, την Κοσμητεία της Σχολής Επιστημών Αγωγής, το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πράσινη Βιολογία» και το Τμήμα Παιδείας του δήμου Ρεθύμνης, με τη συμμετοχή της εθελοντικής ομάδας «Νοιάζομαι και Δρω».
Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται στη σειρά διαλέξεων που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2024, στοχεύοντας στη διαμόρφωση μιας διαφορετικής αντίληψης για την οικολογία και τον αντίκτυπό της σε όλες τις πτυχές της ζωής.
Η «Βραδιά Οικολογίας» κατέδειξε πως η υγεία δεν είναι μόνο αποτέλεσμα βιολογικών παραγόντων αλλά μια σύνθετη διαδικασία που επηρεάζεται από το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον.
«Ορίζοντας τους κοινωνικούς προσδιοριστές της υγείας»
Το στίγμα της εκδήλωσης με την ομιλία του «Ορίζοντας τους κοινωνικούς προσδιοριστές και την ανάγκη για μια άλλη προσέγγιση στην υγεία» έδωσε ο ομότιμος καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης Χρήστος Λιονής.
Όπως επεσήμανε ο κ. Λιονής σε δήλωσή του στα «Ρ.Ν.» η συζήτηση για την υγεία πρέπει να ξεφεύγει από το στενό πλαίσιο των βιοϊατρικών παραγόντων και να περιλαμβάνει τους ψυχοκοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προσδιοριστές.
«Η ημερίδα αυτή καλύπτει θέματα που δεν συζητιόνται πολύ συχνά, καθώς «βγαίνει» έξω από τον παραδοσιακό ορισμό της υγεία. Ψάχνει τους προσδιοριστές για την υγεία και την αρρώστια και μάλιστα δίνει ιδιαίτερη αναφορά και σημασία σε αυτούς που λέμε «κοινωνικούς προσδιοριστές», που συμπεριλαμβάνονται οι παράγοντες που σχετίζονται με το περιβάλλον», τόνισε ο κ. Λιονής, ενώ συμπλήρωσε: «Η ομιλία μου επικεντρώθηκε περισσότερο στους ψυχοκοινωνικούς προσδιοριστές, αυτούς που έχουν να κάνουν με το ίδιο το άτομο, αλλά που όμως το άτομο δεν είναι απομονωμένο σε μια γυάλα, ζει σε ένα περιβάλλον, επηρεάζεται, εμπνέεται, υφίσταται τις συνέπειες ενός κόσμου που αλλάζει. Έτσι, προσπαθούμε σε αυτό το περιβάλλον ενός κόσμου που αλλάζει με όρους σχέσεων, δικτύων και τεχνολογίας να αποκαλύψουμε κάποια μυστικά. Μένω περισσότερο στους κοινωνικούς και ψυχοκοινωνικούς προσδιοριστές που έχουν σχέση με το περιβάλλον που επιδρά πολυποίκιλα πάνω τους. Συζητάμε πως το άτομο επηρεάζεται, όπως οι αντιλήψεις του, η υγεία του και ο γενικά ο τρόπος ζωής τους».
Συζήτηση για την τοπική δημόσια υγεία και τις παγκόσμιες επιρροές
Τη σχέση μεταξύ των παγκόσμιων εξελίξεων στη δημόσια υγεία και των τοπικών ζητημάτων στην Κρήτη ανέπτυξε η ερευνήτρια Δημόσιας Υγείας και Επιδημιολογίας Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Μαριλένα Ανασταστακή στην ομιλία της με θέμα «Συζητώντας τους κοινωνικούς προσδιοριστές της υγείας… από το άτομο στο περιβάλλον»
Όπως επεσήμανε σε δήλωσή της μιλώντας με τα «Ρ.Ν.» η κ. Αναστασάκη οι κοινωνικοί, οικονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν δυσανάλογα ορισμένες ομάδες πληθυσμού.
«Μέσα από την παρουσίασή μου γνωρίζουμε το αναδυόμενο πεδίο της παγκόσμιας δημόσιας υγείας και βλέπουμε πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία και τη νέα αυτή θεώρηση για να απαντήσουμε σε συγκεκριμένα τοπικά θέματα δημόσιας υγείας που επηρεάζονται από όλες αυτές τις παγκόσμιες αλλαγές οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν την υγεία του πληθυσμού και έχουν να κάνουν όμως με πολύ συγκεκριμένους τοπικούς κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς, πολιτισμικούς, οικονομικούς και άλλους παράγοντες», σημείωσε η κ. Αναστασάκη για την εισήγησή της.
Μέσα από παραδείγματα των ερευνητικών δράσεων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, έχουν συλλεχθεί δεδομένα για τους αγροτικούς και απομονωμένους πληθυσμούς στην Κρήτη επηρεάζονται δυσανάλογα από την ενδοοικιακή ατομοσφαιρική ρύπανση, όπως τόνισε η κ. Αναστασάκη: «Κάνουμε μια σύνδεση όλων αυτών των δεδομένων οι οποίες έχουν εφαρμοστεί σε παγκόσμιο επίπεδο και χρησιμοποιούν τα εργαλεία της παγκόσμιας υγείας, πως συνδέονται με τις τοπικές ανάγκες. Δίνουμε έμφαση σε θέματα συνεργασίας, επικοινωνίας, διακρατικής και διατομεακής σύνδεσης και γενικά σε θέματα διεπιστημονικότητας με βάση το παράδειγμα των περιβαλλοντικών κοινωνικών προσδιοριστών της υγείας που επεκτείνεται όμως σε όλες τις πτυχές που αφορούν την υγεία του τοπικού και κατά συνέπεια του παγκόσμιου πληθυσμού».
Η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις στην υγεία
Με μια ενδιαφέρουσα εξ αποστάσεως παρέμβαση, ο καθηγητής Περιβάλλοντος και Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Harvard Πέτρος Κουτράκης, ανέλυσε την κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της στην υγεία. Σημείωσε πως η Ελλάδα, ως χώρα μεταξύ δύο κλιματικών ζωνών, θα βιώσει ραγδαίες κλιματικές μεταβολές, όπως αύξηση των θερμοκρασιών, περισσότερους καύσωνες, ενίσχυση των πλημμυρών και μειωμένες χιονοπτώσεις.
Παρουσιάζοντας δεδομένα για την παγκόσμια θνησιμότητα που σχετίζεται με τις μη βέλτιστες θερμοκρασίες από το 2000 έως το 2021, ανέφερε πως περίπου 489.075 θάνατοι συνδέονται ετησίως με τη ζέστη, ενώ στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 500 και 750 θανάτων τον χρόνο.
Οι κλιματικές αλλαγές θα έχουν επίσης σοβαρές επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή, την οικονομία, και την τουριστική βιομηχανία της χώρας. Ο καθηγητής τόνισε την ανάγκη για άμεση δράση και προσαρμογή στις νέες περιβαλλοντικές συνθήκες.
Εκ μέρους του δήμου στη διάρκεια της ημερίδας χαιρετισμό έκανε ο αντιδήμαρχος Παιδείας Δ.Ρ κ. Νεκτάριος Παπαδογιάννης όπου μεταξύ άλλων ανέφερε: «Η βίωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής εντείνει τον προβληματισμό και επιτείνει τη συστηματική ενασχόλησή μας με τις νέες συνθήκες και τις πολύπλοκες, ενίοτε απρόβλεπτες, διαστάσεις του φυσικού και κοινωνικού μας περιβάλλοντος.
Συνάμα, προτάσσει την ενεργή, δυναμική, ορθολογική εμπλοκή μας, στον βαθμό που μας είναι επιτρεπτή, στη διαμόρφωση αυτών των συνθηκών.
Άλλωστε η ανθρώπινη παρέμβαση, φέρει το δικό της ισχυρό μερίδιο ευθύνης στις δραματικές αλλαγές που υπέστη η κλιματική ισορροπία και οι ικανότητες ομοιόστασης των οργανισμών του φυσικού περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των ανθρώπων.
Επιχειρώντας λοιπόν, έστω και καθυστερημένα, να διορθώσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να αποδώσουμε στο περιβάλλον μας και στην ίδια τη ζωή – αυτή μου μοιραζόμαστε σε τούτο τον πλανήτη και την οποία οφείλουμε να διασφαλίσουμε για τις γενιές του μέλλοντος – τον σεβασμό που αξίζουν, εκκινούμε από την αλλαγή της θέασής μας για βασικές παραμέτρους της ύπαρξης και της συνύπαρξής μας, με έμφαση στην Υγεία που συνιστά το πολυτιμότερο αγαθό.
Η πρόσφατη, παγκόσμια εμπειρία από την επιδημία του κορονοϊού, κατέδειξε μεταξύ άλλων πόσο ευάλωτη είναι η δημόσια υγεία και πόσο ασύλληπτα αυξημένη η έκταση και το πλήθος των οικολογικών και κοινωνικών προσδιοριστών της. Η ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους, η απώλεια βιοποικιλότητας, η υποβάθμιση των φυσικών πόρων, η αύξηση της θερμοκρασίας και των ακραίων καιρικών φαινομένων, οδηγούν μοιραία σε υγειονομικές κρίσεις, τις οποίες προκαλούν μολυσματικές ασθένειες.
Σε κοινωνικό επίπεδο, η διευρυμένη οικονομική δυσχέρεια, η χαμηλή ποιότητα εκπαίδευσης, η περιορισμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, οι ανθυγιεινές ή επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, η κοινωνική απομόνωση και η απουσία υποστηρικτικών δικτύων και δομών, υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή, η οποία βάλλεται διαρκώς από προβλήματα που άπτονται της ψυχικής και βιολογικής υγείας των μελών του κάθε κοινωνικού συνόλου.
Διόλου τυχαία άλλωστε, είναι η μελέτη της δημόσιας υγείας υπό το πρίσμα των κοινωνικών ανισοτήτων και του μεγέθους των ευάλωτων πολιτών, οικογενειών και πληθυσμών, τα οποία αναδεικνύει παρέχοντας σημαντικά δεδομένα για τη διαμόρφωση κοινωνικών πολιτικών».
