Μικρά (μετ)εκλογικά

 

Το παρόν άρθρο γράφεται δύο μήνες μετά τις πρόσφατες εκλογές και περίπου ένα μήνα πριν αναλάβουν οι νέες αρχές. Αποτυπώνει κάποιες σκέψεις και παρατηρήσεις σε τόνο αποστασιοποιημένο από την ένταση των ημερών εκείνων. Έχοντας ζήσει εκλογικές αναμετρήσεις σε εθνικό, τοπικό, συνδικαλιστικό, επιστημονικό, επίπεδο και λαμβάνοντας κατά καιρούς αρκετές συστάσεις ώστε να ασχοληθώ πιο ενεργά με τα κοινά, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τις παρακάτω παρατηρήσεις.

 

Η λέξη ψήφος είναι παλαιά και κυριολεκτικά σημαίνει, μεταξύ άλλων, το μικρό λειασμένο λιθάρι που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί είτε για λογαριασμούς, είτε ως μέσο έκφρασης εκλογικής προτίμησης. Στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας η έντυπη ψήφος καθιερώθηκε πριν 100 ακριβώς χρόνια και πάλι σε δημοτικές και κοινοτικές εκλογές, εκείνες του 1914. Προηγουμένως χρησιμοποιούνταν μεταλλικές κάλπες και σφαιρίδια. Στον κάθε υποψήφιο αντιστοιχούσε μία κάλπη. Αυτή ήταν χωρισμένη εσωτερικά σε δύο μέρη: αριστερά όπως θα την κοιτάζαμε σε μαύρο φόντο αναγραφόταν το ΟΧΙ, δεξιά σε λευκό φόντο το ΝΑΙ. Ο ψηφοφόρος έπαιρνε φανερά ένα μεταλλικό σφαιρίδιο, στεκόταν μπροστά από την κάλπη, όπου εκλογικός υπάλληλος φώναζε το όνομα του υποψήφιου, τοποθετούσε το χέρι του σε σωλήνα, ο οποίος συνδεόταν με την κάλπη και έτσι κρυφά το έριχνε κατά προτίμηση. Αν η επιλογή του για τον συγκεκριμένο υποψήφιο ήταν το ΟΧΙ, δηλαδή στη μαύρη πλευρά, τότε τον καταψήφιζε, δηλαδή τον «μαύριζε». Αν αντιθέτως ο ψηφοφόρος επιθυμούσε να υπερψηφίσει και να φανερώσει αυτή του την επιλογή, πριν την ρίψη στο ΝΑΙ, σημάδευε με δαγκωνιά το μεταλλικό σφαιρίδιο, ρίχνοντάς το έτσι «δαγκωτό». Οι εκλογικές εκφράσεις αυτές διατηρούνται ως σήμερα ακόμα και στον καθημερινό μας λόγο.

 

Η ταυτόχρονη διεξαγωγή των τοπικών και των ευρω-εκλογών, αποδυνάμωσε τις δεύτερες. Το ενδιαφέρον και οι έντονες συχνά αντιπαραθέσεις σε τοπικό επίπεδο, έφεραν σε δεύτερη μοίρα την ενημέρωση αλλά και την ουσιαστική ανάπτυξη θέσεων για τα κόμματα και τους υποψήφιους των ευρωεκλογών. Η αντιπαράθεση περιορίστηκε σε θέματα όπως π.χ. τα -χαριτωμένα κατά την άποψή μου- τηλεοπτικά σποτ του «Ποταμιού», χωρίς ωστόσο να είναι ευρέως γνωστά ζητήματα όπως η λειτουργία, οι δομές του ευρωκοινοβουλίου ή βιογραφικά στοιχεία των υποψήφιων ευρωβουλευτών, οι οποίοι για 1^η φορά εκλέγονται με σταυρό προτίμησης. Αυτή η καινοτομία κρίνεται θετική και στην εξέλιξή της θα μπορούσε να οδηγήσει και σε κάτι ακόμα πιο καινοτόμο: την κατάργηση του ψηφοδελτίου συνδυασμού.

 

Με δεδομένο το ότι οι ευρωβουλευτές εκλέγονται για να καταταγούν στη δύναμη του αντίστοιχου ευρωπαϊκού κόμματος και όχι σε εθνικό επίπεδο, όπου άλλωστε δεν απαιτείται αυτοδυναμία, προτείνεται η κατάρτιση ενιαίου ψηφοδελτίου ή να μπορούσε ο ψηφοφόρος να τοποθετούσε στον ίδιο φάκελο διαφορετικά ψηφοδέλτια με σύνολο σταυρών π.χ. όσους ισχύει και σήμερα (4). Έτσι θα μπορούσαμε οι ψηφοφόροι να ψηφίζουμε αξιόλογους υποψήφιους από κάθε πολιτικό χώρο, με τους υποψήφιους να διατηρούν την πολιτική ταυτότητά τους, χωρίς να αποκλείονται αξιολογότατοι υποψήφιοι, οι οποίοι με το σημερινό σύστημα έχουν «εγκλωβιστεί» σε διαφορετικούς συνδυασμούς.

 

Επί τη ευκαιρία θα ήθελα να ευχηθώ στους εκλεγέντες όλων των παρατάξεων «σιδεροκέφαλοι», να συγχαρώ όλους όσοι συμμετείχαν στον «αγώνα τον καλό». Επίσης να σημειώσω την πεποίθησή μου ότι ο ουσιαστικός προεκλογικός αγώνας ξεκινάει όχι πριν- αλλά μετά τις εκλογές. Αυτό γιατί, στο χρoνικό διάστημα έως τις επόμενες εκλογές, για τον καθένα δυνητικά υποψήφιο υπάρχει η δυνατότητα για πράξεις, δράσεις, παρεμβάσεις και ουσιαστική συμμετοχή στα κοινά. Από την άλλη, σήμερα υπάρχει τόση πίεση, άγχος στην καθημερινότητά όλων από τη μέριμνα για τα προσωπικά, επαγγελματικά, οικογενειακά ζητήματα, ώστε είναι δύσκολο να υπάρξει διαρκές «πλεόνασμα» χρόνου, ενέργειας, αντοχών και οικονομικών πόρων -πολλές φορές- για την ενασχόληση με τα τοπικά κοινά.

 

Έτσι μάλλον εξηγείται η «έκρηξη» τις τελευταίες μέρες από επιστολές, μηνύματα, κοινωνικοποίηση σε ηλεκτρονικό, έντυπο και προσωπικό διά ζώσης επίπεδο των υποψηφίων προς τους πολίτες. Είναι όμως προτιμητέο και αποτελεσματικότερο για τους υποψήφιους, οι οποίοι διαθέτουν και έχουν σκοπό να αφιερώσουν αυτό το «πλεόνασμα» εκ μέρους τους στα τοπικά κοινά, να το αποδείξουν εμπράκτως και εις βάθος χρόνου στην καθημερινότητα των συμπολιτών τους.

 

Σήμερα οι συνθήκες προκρίνουν την προσφορά από όποιο μετερίζι έκαστος εκτιμά ότι μπορεί και θα ήθελε να συνδράμει. Θα πρότεινα τη δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας, διαφορετικής από τύπου facebook, ώστε να μπορεί ο κάθε ενεργός δημότης να γίνει «ηλεκτρονικός σύμβουλος», γνωστοποιώντας προβλήματα και παράλληλα προτείνοντας τρόπους, μέσα, αλλά και -γιατί όχι- την πρόθεση του να συμβάλει ο ίδιος ατομικά ή ομαδικά ενεργά στη λύση τους. Άλλωστε όπως είχα γράψει από τις 02.12.2012 στο blog www.istologio.gr, «ο Δήμος είμαστε εμείς».

 

Η περίοδος 2011-2014 ήταν ουσιαστικά μεταβατική για τον «Καλλικράτη». Η σύντομη αυτή εμπειρία κατέδειξε κάποια οφέλη και αρκετά προβλήματα σε σχέση με την εποχή του Καποδίστρια. Η σημαντικότερη όμως αλλαγή κατά τη γνώμη μου, είναι εκείνη η οποία κυρίως δεν οφείλεται στον διοικητικό «Καλλικράτη», αλλά το ότι μειώθηκαν στο λιγότερο από το μισό οι επιχορηγήσεις των Δήμων από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ) και τη Συλλογική Απόφαση Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΣΑΤΑ). Πώς μπορεί να λειτουργήσει ομαλά ένας Δήμος, ουσιαστικά μια επιχείρηση κοινής και κοινωνικής ωφέλειας, όταν μόνο και μόνο από τους πόρους για τη μισθοδοσία, του -ήδη άκρως συρρικνωμένου αριθμητικά- προσωπικού του, είναι ελλειμματικός; Πώς μπορεί ο Δήμος να κάνει ουσιαστικό έργο όταν π.χ. οι πόροι για έργα (ΣΑΤΑ) για τις περιοχές που αποτέλεσαν τον σημερινό Δήμο Ρεθύμνης: Αρκάδι + Ρέθυμνο + Νικηφόρος Φωκάς + Λαππαίοι το 2010 ήταν περ. 3.330.000 ευρώ, για το 2013 ήταν περ. 1.450.000 ευρώ και για το 2014 είναι 627.000€ (!!); Όσο οικονομία, όσο καλή διαχείριση και να γίνει, πολλές βασικές ανάγκες δεν καλύπτονται. Επίσης, πώς να εισπράξει ο Δήμος -και μάλιστα αναγκαστικά- έσοδα από δημότες οι περισσότεροι από τους οποίους είναι σήμερα «μη έχοντες»;

 

Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις διευρυμένες αρμοδιότητες και τις ευθύνες των Δήμων, την αύξηση της γραφειοκρατίας σε αρκετούς τομείς με αποτέλεσμα πολλές αντιπαραγωγικές και ουσιαστικά χαμένες εργατοώρες, την αδυναμία ουσιαστικής Αυτο-διοίκησης, λόγω της εξάρτησης από τις υποχρεώσεις και τους περιορισμούς σε πόρους και προσωπικό, τα οποίες θέτει το κεντρικό Κράτος, φέρνει τους περισσότερους δήμους σε λειτουργική παρακμή. Ιδιαίτερα το θέμα της υποστελέχωσης προσωπικού μεγαλώνει καθημερινά λόγω συνταξιοδοτήσεων, διαθεσιμότητας και της απαγόρευσης νέων προσλήψεων, ούτε καν σε ανταποδοτικές δομές για τους Δήμους, από ίδιους πόρους. Η υποστελέχωση αυτή είναι ορατή και σε άλλους κομβικούς τομείς όπως η Υγεία, η Παιδεία και κάποιες Δημόσιες Υπηρεσίες, όπως βλέπουμε γύρω μας και διαβάζουμε στον Τύπο.

 

Η αποδοκιμασία των πολιτών στον παραπάνω φαύλο κύκλο από όπου κι αν προερχόταν, θεωρώ ότι ήταν ο κυριότερος παράγοντας που έφερε ηχηρές ανατροπές σε πολλούς Δήμους της χώρας. Το εκλογικό μήνυμα δηλαδή κατ’ εμέ απευθύνεται στους Κυβερνώντες πρωτίστως και έπειτα στους τοπικούς άρχοντες. Εξ αυτών, μιλώντας εκ πείρας, αρκετοί πάλεψαν και παλεύουν με φιλότιμο, εθελοντισμό, αξιοποιώντας παράλληλα την αυτόβουλη προσφορά δημοτών και δημοτικού συστήματος. Οι πάρα πολλοί τομείς δράσης του Δήμου όμως δεν μπορούν να καλυφθούν μόνον με τα παραπάνω, χωρίς θεσμική και οικονομική στήριξη από το κεντρικό Κράτος. Η στήριξη αυτή αποτελεί βασικό παράγοντα υλοποίησης των προγραμμάτων, τα οποία με όρεξη κι ελπίδα φέρνουν προς υλοποίηση οι εκλεγείσες δημοτικές αρχές -συμπολίτευση κι αντιπολίτευση.

 

Θεωρώ ότι τα παραπάνω είναι ζητήματα -μεταξύ αρκετών άλλων- τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο της, μάλλον αναγκαίας, συνταγματικής αναθεώρησης, κάτι για το οποίο ίσως αναφερθώ εκτενέστερα σε μελλοντική παρέμβαση.