Ανέσπερη η μνήμη του λάμπει στο πολυσήμαντο έργο που άφησε
Μπορεί να ήταν ο Πατριάρχης μιας αυτοκρατορίας, ο γενάρχης της νέας γενιάς της που έκανε τα μεγάλα βήματα για να φέρει την οικογένεια στην κορυφή, αλλά για το Ρέθυμνο ήταν πάντα ο Βαρδής. Ο απλός, ο αυθόρμητος, ο γενναιόδωρος, ο ανεξίκακος Βαρδής Βαρδινογιάννης που συμπληρώθηκε χρόνος από την αναχώρησή του.
Όποιοι έζησαν έστω και λίγο τον άνθρωπο αυτό, αποκλείεται να μου χρεώσουν υπερβολή.
Αυτός έδινε υπόσταση στις έννοιες μπέσα, κρητικό φιλότιμο, σεβασμός στα ήθη, πίστη στην οικογένεια.
Η αποφασιστικότητά του άρχισε να εκδηλώνεται από τα παιδικά του χρόνια. Σε μια συνάντησή του με τον συμμαθητή του Μπάμπη Πραματευτάκη, που μου έγινε η τιμή να συμμετέχω, θυμάμαι πόσο γέλιο προκάλεσε η ανάμνηση του Βαρδή μια μέρα που θα πήγαιναν εκδρομή με το σχολείο.
Ενώ ήταν συνήθως συνεπής στην ώρα προσέλευσης στο σχολείο, εκείνη την ημέρα καθυστέρησε. Κι όταν έφθασε το λεωφορείο είχε ήδη φύγει.
Στην αρχή συννέφιασε στην ιδέα ότι έχανε μια ευκαιρία για διασκέδαση από τις σπάνιες που του πρόσφεραν οι συνθήκες της εποχής. Αποφασιστικός όπως ήταν έψαξε να βρει τρόπο να προλάβει το λεωφορείο. Ένα παρατημένο ποδήλατο του έδωσε τη λύση. Το πήρε αμέσως αφού φρόντισε να αφήσει μήνυμα στον κάτοχο που θα το αναζητούσε. Κι έτσι πρόλαβε το λεωφορείο ενώ οι συμμαθητές του, βλέποντάς τον να μπαίνει, παραληρούσαν από ενθουσιασμό για το κατόρθωμά του παρά το συνοφρύωμα του συνοδού καθηγητή που ήταν υποχρεωμένος να επιβάλει την τάξη.
Αν λάτρευαν οι συμμαθητές του τον Βαρδή μέχρι το τέλος της ζωής τους δεν ήταν για την καταξίωσή του στον χώρο της παγκόσμιας οικονομίας και η ισχύς του στην κοινωνική ζωή της χώρας. Ο Βαρδής στη συνείδησή τους ήταν ο γεροδεμένος νέος που έπαιρνε πάντα το μέρος των αδυνάτων όποιο κι αν ήταν το τίμημα. Και ο ατίθασος χαρακτήρας του ήταν η αντίδρασή του σε κάθε μορφή βίας και αυταρχισμού.
Ο Βαρδής Ι. Βαρδινογιάννης γεννήθηκε το 1933 στην Επισκοπή Ρεθύμνου. Καταγόταν από ηρωική οικογένεια των Σφακίων, απόγονος του Ιωάννου Βαρδινογιάννη, αρχηγού της Κρητικής εξέγερσης κατά των Οθωμανών.
Οι Ρεθεμνιώτες που έζησαν τα μεταπολεμικά χρόνια στο Ρέθυμνο έχουν πολλά να πουν για κείνο το ψηλό παλικάρι με τα αδρά χαρακτηριστικά. Ενός Ρεθεμνιώτη που δεν απαρνήθηκε τη ντοπιολαλιά του τόπου του ακόμα και όταν έφθασε σε μια από τις ψηλότερες κορφές της ιεραρχίας στην οικονομική ζωή της χώρας.
Στα νεανικά του χρόνια ήταν ένας από τους εκατοντάδες νέους που ζούσε στην καθημερινότητά του τις δυσκολίες της ζωής.
Ήταν το πέμπτο παιδί του Ιωάννη Βαρδινογιάννη και της Χρυσής Θεοδωρουλάκη.
Ο πατέρας του είχε εμπορικό στην Επισκοπή Ρεθύμνης και διετέλεσε πρόεδρος της κοινότητας Επισκοπής η οποία για πολλά χρόνια ήταν μαζί με την Καρωτή. Οι Καρωτιανοί στήριζαν πάντα για πρόεδρο τον Γιάννη Βαρδινογιάννη.
Από παλιούς Ρεθεμνιώτες άκουγες ότι μια φορά που δεν έβρισκε εργάτες να σκάψουν το αμπέλι του, οι Καρωτιανοί όταν το έμαθαν πήραν τη σημαία μαζί τους και πήγαν σύσσωμοι και έσκαψαν το αμπέλι του προέδρου. Τόση αγάπη του είχαν και σεβασμό.
Πολυμελής η οικογένειά του, ζούσε με αξιοπρέπεια χάρις σε μια μικρή επιχείρηση που διατηρούσε ο πατέρας του στην Επισκοπή Ρεθύμνου.
Δεν ήταν ο επιμελέστερος μαθητής, στο τότε Γυμνάσιο Αρρένων που φοίτησε και ποτέ δεν γύριζε την πλάτη στις μαθητικές σκανταλιές που οργάνωνε η τάξη του. Εκείνη η γενιά του 1951 που έδωσε τόσους σημαντικούς Ρεθεμνιώτες στις Επιστήμες στα Γράμματα και στο Επιχειρείν. Ο Βαρδής συμμετείχε σε κάθε δράση των νέων της ηλικίας του χωρίς ποτέ να ξεπερνά τα όρια του σεβασμού και των άλλων αξιών της ζωής.
Ήταν μια παρέα με τον Μπάμπη Πραματευτάκη, τον Μιχάλη Πριναράκη, τον Θεμιστοκλή Ρεράκη και άλλους γνωστούς Ρεθεμνιώτες που ποτέ δεν έχασε την επαφή όσο κι αν καθένας τους ακολούθησε δρόμους προόδου σε διαφορετικούς τομείς.
Οι φίλοι του θα μπορούσαν να κάνουν τη μεγαλύτερη αποκοτιά για χατίρι του. Γιατί ποτέ δεν τους έδωσε αφορμή να αμφισβητήσουν την μπέσα του. Πόσες και πόσες μνήμες δεν είχε να μοιραστεί αυτή η παρέα.
Κόντρα στους εχθρούς της Δημοκρατίας
Ο Βαρδής αποφοίτησε το 1955 από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων κι ακολούθησε καριέρα αξιωματικού στο Πολεμικό Ναυτικό, στα χνάρια του αδελφού του Νίκου.
Το καθεστώς της 21ης Απριλίου τον βρήκε απέναντι όπως και κάθε Κρητικό γαλουχημένο από τα νάματα της δημοκρατίας. Μυήθηκε αμέσως στο αντιδικτατορικό κίνημα του Ναυτικού και βοήθησε έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ο ανεφοδιασμός των πλοίων σε περίπτωση κινήματος.
Η δράση του αυτή του στοίχισε την αναγκαστική αποστρατεία του τον Ιούλιο του 1967 με τον βαθμό του πλωτάρχη και την εξορία του στην Αμοργό.
Στο μεταξύ είχαν έρθει οι ευκαιρίες που έδωσαν τη δυνατότητα στον αδελφό του Νίκο να αναπτύξει τη δράση -εφαλτήριο της μετέπειτα οικονομικής δυναμικής με τη δημιουργία του Ομίλου. Ο πρόωρος θάνατός του ήταν ισχυρό πλήγμα για την οικογένεια. Ο Βαρδής από το 1972 είχε αρχίσει να ασχολείται με τις επιχειρήσεις του αδελφού του και ένα χρόνο αργότερα μετά τον θάνατο του Νίκου ανέλαβε την ηγεσία του Ομίλου και μεγαλούργησε.
Η ζωή του με τη Μαριάννα
Η μεγάλη στιγμή στη ζωή του Βαρδή ήταν η γνωριμία του με τη Μαριάννα. Σε φιλικό σπίτι τη γνώρισε. Εκείνη ήταν μαθήτρια Γυμνασίου κι εκείνος ένας απλός αξιωματικός του ναυτικού.
Κατάλαβε με την πρώτη ματιά ότι η Μαριάννα ήταν η γυναίκα της ζωής του και όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια δεν τον ξεγέλασε το ένστικτό του. Κι εκείνη όμως δεν έμεινε αδιάφορη. Με βασικό θεμέλιο τον έρωτα δημιούργησαν το σπιτικό τους και μια υπέροχη οικογένεια με πέντε παιδιά, τον Γιάννη (1962), τη Χριστιάνα (1964), τον Γιώργο (1967), τον Νίκο (1974) και τη Βαρδιάννα (1976). Αργότερα ήρθαν τα εγγόνια και τα δισέγγονα.
Κουμπάρος στον γάμο τους ήταν ο Χρήστος Λαμπράκης.
Στα πρώτα χρόνια του γάμου της η Μαριάννα εργαζόταν στην αμερικανική πρεσβεία. Για να εξασφαλίζει μάλιστα περισσότερα χρήματα δούλευε και στο ραδιοφωνικό σταθμό στην Αμερικανική Βάση στο Ελληνικό.
Αντιμετώπισε με ψυχραιμία όλες τις δυσκολίες που δημιουργούσαν οι μεταθέσεις του συζύγου της όταν υπηρετούσε στο ναυτικό. Αδιαμαρτύρητα τον ακολουθούσε παντού και φρόντιζε να διευρύνει τους πνευματικούς της ορίζοντες διψώντας για γνώση. Έτσι όταν ο Βαρδής βρέθηκε στην Αμερική, όπου τον έστειλε η υπηρεσία του, εκείνη που τον ακολούθησε χωρίς να το συζητήσει καν αποφάσισε να σπουδάσει οικονομικά στο Denver Universuty, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές της. Ακολούθησε μετάθεση του Βαρδή στη Βρετανία, όπου εκεί η Μαριάννα κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές της στην Ιστορία της Τέχνης.
Όσο χρόνο όμως κι αν της απορροφούσε η εργασία και οι υποχρεώσεις της νοικοκυράς, δεν τη στερούσε από τα παιδιά της.
Η μοναδική στιγμή που αμαύρωσε την ευτυχία της και τη σημάδεψε αφήνοντας οδυνηρό τραύμα στην ψυχή της ήταν η απόπειρα δολοφονίας του Βαρδή Βαρδινογιάννη από τη 17 Νοέμβρη.
Μετά την απόπειρα
Πόσο σημαντικός ήταν ο Βαρδής Βαρδινογιάννης στη συνείδηση όσων τον γνώρισαν φάνηκε μετά την απόπειρα της τρομοκρατική οργάνωσης «17 του Νοέμβρη» εναντίον του.
Ήταν τον Νοέμβρη του 1990 όταν πραγματοποιήθηκε η επίθεση με τρεις ρουκέτες σε βάρος του.
Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής οι ρουκέτες βρήκαν στόχο το αυτοκίνητο που επέβαινε, όμως ο Βαρδινογιάννης σώθηκε χάρη στην πολύ ισχυρή θωράκισή του. Ο ίδιος, σε συνομιλία που είχε αμέσως μετά με τον στενό φίλο του Αντώνη Λιβάνη (τότε διευθυντή του πολιτικού γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου) είπε ψύχραιμα: «..σούταρε πέναλτι ο Σαραβάκος και βρήκε το δοκάρι…».
Αυτή η ατάκα έμεινε να χαρακτηρίζει την παροιμιώδη ψυχραιμία που έδειχνε ο Βαρδής σε κάθε δύσκολη στιγμή.
Φιλάνθρωπος και μαικήνας
Όσο ψηλά κι αν έφθασε ο Βαρδής Βαρδινογιάννης ποτέ δεν ξέχασε από που είχε ξεκινήσει. Και από τα πρώτα χρόνια που άρχισε ο Όμιλος να επικρατεί στην οικονομική ζωή του τόπου του κανένας Ρεθεμνιώτης που χτύπησε σε ώρα ανάγκης την πόρτα του δεν έφυγε παραπονεμένος.
Ασθενείς με σπάνιες και απειλητικές για τη ζωή ασθένειες μεταφέρθηκαν στα μεγαλύτερα διεθνώς νοσηλευτικά κέντρα και επέστρεψαν στον τόπο τους υγιείς. Αριστούχοι μαθητές προχώρησαν στις σπουδές τους με υποτροφίες του Ομίλου και διακρίθηκαν στον χώρο της επιστήμης. Εκατοντάδες Ρεθεμνιώτες εξασφαλίστηκαν επαγγελματικά σε θέσεις των εταιρειών του Ομίλου, ενώ παράλληλα με τις επενδυτικές δράσεις του εξασφαλίστηκαν και άλλες πολλές θέσεις εργασίας για ανέργους στην περιοχή του λεκανοπεδίου.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης έδωσε τη δυνατότητα στη Μαριάννα του να γίνει η «Ελπίδα» κάθε καταδικασμένου παιδιού να παλέψει με την επάρατη. Ποτέ δεν της αρνήθηκε τα κεφάλαια που χρειάστηκαν για την ίδρυση της Ογκολογικής Κλινικής και τη μετεκπαίδευση ιατρών σε μεγάλα κέντρου για την εξειδίκευσή τους σε εγχειρήσεις μεταμόσχευσης μυελού.
«Μπορεί να μου «έφαγε» ενάμιση καράβι αλλά χαλάλι της», συνήθιζε να λέει όταν το έφερνε ο λόγος καμαρώνοντας για τη γυναίκα του.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης όμως υπήρξε και ο γενναιόδωρος Μαικήνας της πολιτιστικής ζωής.
Όλες οι μεγάλες διοργανώσεις, όλες οι σημαντικές πολιτιστικές προσπάθειες του Ρεθύμνου είχαν πάντα την αμέριστη και γενναιόδωρη υποστήριξή του.
Γι’ αυτό αγαπήθηκε από τους Ρεθεμνιώτες με την ίδια θέρμη συναισθημάτων που έδειξαν και δείχνουν για τον Παύλο και τον Θεόδωρο, τα αδέλφια του.
Για όλους ήταν πάντα ο Βαρδής κι έτσι ήθελε να τον αποκαλούν. Για το μόνο που παραπονιόταν καμιά φορά ήταν που δεν του επέτρεπε το πρόγραμμά του να κατέβει στο Ρέθυμνο κι εκεί στου Κλικλί το βιβλιοπωλείο πέρασμα των συμμαθητών του να βρει κάποιους από αυτούς και να θυμηθούνε τα παλιά. Εύρισκε όμως παρηγοριά στη νοσταλγία του να στείλει σε κάθε συνάντησή τους που γινόταν κάθε χρόνο το κάτι τις του που πάντα περίσσευε να πιούνε στην υγειά του ας ήτανε απών.
Από το 1972 ο Βαρδής Βαρδινογιάννης διηύθυνε ένα από τα μεγαλύτερους ελληνικούς επιχειρηματικούς ομίλους έχοντας δημιουργήσει ένα διεθνές φάσμα δραστηριοτήτων από τον πετρελαϊκό, τον εφοπλιστικό, τον τραπεζικό και τον ξενοδοχειακό χώρο καθώς και τα μέσα ενημέρωσης.
Στο πηδάλιο του Ομίλου ξεπέρασε τις προσδοκίες όλων με το επιχειρηματικό του πνεύμα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η περιουσία του ανερχόταν στα 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας τον, μαζί με την οικογένειά του, τον 8ο πλουσιότερο Έλληνα στον κόσμο, και τοποθετώντας τον στη θέση 1.485 όσον αφορά τους δισεκατομμυριούχους όλου του πλανήτη.
Η επιχειρηματική του φιλοσοφία επικεντρωνόταν στην ανάπτυξη, την καινοτομία και την εξωστρέφεια, κάτι που, παρά τις αλλαγές στο σύγχρονο επιχειρηματικό τοπίο, φαίνεται να παραμένει ζωντανό στη φιλοσοφία του εγγονού του. Ο Βαρδής, ο νεότερος, ακολουθεί τα χνάρια του παππού του, αλλά το κάνει με τη δική του σφραγίδα.
Κάθε επιχειρηματική κίνηση του Βαρδή υπογράμμιζε τη διαρκή επιθυμία της οικογενείας Βαρδινογιάννη να καινοτομεί και να εξελίσσεται, διατηρώντας παράλληλα την οικογενειακή της παράδοση στην επιχειρηματική σκηνή.
Ακολουθώντας τα μηνύματα των καιρών άφησε έντονο το αποτύπωμά του και στον χώρο των ΜΜΕ.
Το 1989, μαζί με τον Γιώργο Μπόμπολα, τον Χρήστο Λαμπράκη, τον Κίτσο Τεγόπουλο και τον Αριστείδη Αλαφούζο ίδρυσε το Mega Channel, τον πρώτο ιδιωτικό σταθμό πανελλαδικής εμβέλειας.
To 1993, ξεκίνησε να εκπέμπει το Star Channel, που ανήκει στη Νέα Τηλεόραση Α.Ε. της οικογένειας Βαρδινογιάννη.
Το 2018, μέσω της Motor Oil εξαγόρασε τον Alpha TV.
Αυτό που έκανε την οικογένεια Βαρδινογιάννη να ξεχωρίζει ήταν η προσήλωση στις οικογενειακές παραδόσεις. Μπορεί ο Βαρδής να ήταν συνδαιτυμόνας εστεμμένων και Κροίσων μπορεί το όνομά του να κυριαρχούσε παντού ως μια υπερδύναμη αλλά ήταν πάντα ο τρυφερός σύζυγος και ο στοργικός πατέρας. Ο χαρακτήρας του αυτός είχε συμβάλει στην απόκτηση πολλών φίλων.
Είχε, αναπτύξει σχέσεις με εξέχοντα πρόσωπα του διεθνούς επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τη φιλία του με την οικογένεια Κένεντι. Μαζί με τη σύζυγό του, Μαριάννα, ήταν ανάμεσα στους ιδρυτές του συμβουλίου ηγετών που δημιούργησε ο Ρόμπερτ Κένεντι, μαζί με τον Μπιλ Κλίντον και άλλους παγκόσμιους ηγέτες. Ο γάμος της Ρόρι Κένεντι, κόρης του Ρόμπερτ και της Έθελ Κένεντι, με τον Μαρκ Μπέιλι, πραγματοποιήθηκε στην έπαυλη του Βαρδινογιάννη στην Εκάλη. Επίσης, ο γάμος της μεγαλύτερης αδελφής της Ρόρι, Κόρτνεϊ Κένεντι, με τον Ιρλανδό Πολ Χιλ το 1993, εορτάστηκε στο πολυτελές γιοτ Varmar του Βαρδινογιάννη.
Μπορεί να αφιέρωνε πολύ χρόνο στο γραφείο του αλλά πάντα είχε καιρό για την οικογένεια. Ιδιαίτερα μάλιστα για τα εγγόνια του που λάτρευε.
Όσο κι αν ακούγεται παράξενο αυτός ο τόσο γενναιόδωρος άνθρωπος ήταν εξαιρετικά ολιγαρκής. Έλεγε μάλιστα πολλές φορές αστειευόμενος ότι θα μπορούσε άνετα να ζει μόνο με τη σύνταξη του αξιωματικού.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης ποτέ δεν έκλεισε τα μάτια στον ανθρώπινο πόνο. Αναρίθμητοι οι ασθενείς που χάρις στη γενναιοδωρία του αποθεραπεύτηκαν ακόμα κι αν χρειάστηκε να νοσηλευτούν σε μεγάλα νοσηλευτικά κέντρα του εξωτερικού. Αμέτρητη και η πικρία της αγνωμοσύνης που δοκίμαζε. Δεν το «κρατούσε» όμως. Απλά διέγραφε από η λίστα της καρδιάς του τον αχάριστο και συνέχιζε τη δράση του.
«Η χώρα μας έχει ανάγκη όλους. Ο ένας έχει ανάγκη τον άλλο. Δεν πρέπει να αγνοείτε τον διπλανό σας που δεν έχει να φάει ψωμί…» είχε δηλώσει σε συνέντευξή του το 2017.
Αυτό ήταν πάντα το όνειρό του. Μια Ελλάδα «όπως πρέπει».
Χαρά του ήταν να εξασφαλίζει θέσεις εργασίας πρώτα σε Κρητικούς και ιδιαίτερα Σφακιανούς και να βλέπει γύρω του πρόσωπα ικανοποιημένων από τη ζωή ανθρώπων.
Ο θάνατος της Μαριάννας του που μοιράστηκαν μαζί 70 χρόνια πολυκύμαντης ζωής ήταν το μεγαλύτερο χτύπημα που δέχτηκε κι ας είχε βιώσει τη φρικτή εμπειρία μιας δολοφονικής απόπειρας. Κι όπως ήταν αναμενόμενο λίγους μήνες μετά τον θάνατό της πήγε να τη συναντήσει.
Ο Βαρδής πάει ένας χρόνος που είναι μακριά μας αλλά η μνήμη του δεν θα ξεχαστεί ποτέ. Λάμπει στο έργο που άφησε, στην τεράστια φιλανθρωπική του δράση, στην εξασφάλιση εργασίας τόσων Κρητικών, σε έργα πνοής που μόνον εκείνος τολμούσε να υπογράψει.
Ήταν σίγουρα ένας σπουδαίος επιχειρηματίας. Αλλά η ανθρωπιά του ζύγιζε πολύ περισσότερο από τα πλούτη του. Κι έτσι θα τον θυμόμαστε και θα τον τιμούμε.
